‘Ga direct naar je mentor om je profielkeuze te wijzigen!’ Je ontvangt geen droombaan!
De profielkeuze vanuit een economische insteek
Vrije profielkeuze uit 3 profielen
De jaarlijkse profielkeuzestress komt weer dichterbij. Binnen enkele maanden moeten er knopen worden doorgehakt die een grote invloed hebben op de rest van het leven van de 15-jarige middelbare scholier. Vorig jaar hoorde ik tot mijn grote spijt dat in één van onze twee vwo3-klassen NIEMAND koos voor het Cultuur en Maatschappij profiel. Hoewel ik er opnieuw van schrok, en ondertussen heel hard duimde voor de zielen uit de andere vwo-klas, verbaasde het me eigenlijk niet meer. Een vwo3-leerling die moet kiezen voor een profiel in de bovenbouw heeft namelijk de vrije keuze uit 3 profielen: Natuur & Techniek, Natuur & Gezondheid en Economie & Maatschappij.
Het aanzien van het CM-profiel laat leerlingen kiezen uit angst
Ik hoor je denken, dat klopt niet. Theoretisch gezien heb je gelijk. Op papier bestaat er namelijk ook nog de keuze voor het Cultuur & Maatschappijprofiel. In de realiteit zien we echter dat dit profiel op veel scholen zo weinig populair is dat we ons moeten afvragen of dit een realistische keuze genoemd mag worden. Die populariteit is namelijk niet per se afhankelijk van hoe het individu kijkt naar dit profiel, maar meer hoe laag het aanzien is van dit profiel bij vrienden, ouders en maatschappij. Eveline Crone schrijft in haar boek Het sociale brein van de puber (2012) over het immense belang van erbij horen en het grote verdriet wanneer je buiten de groep valt. ‘Buitengesloten worden veroorzaakt activiteit in hetzelfde gebied van de hersenen als fysieke pijn’. Het aanzien voor CM is dusdanig laag, dat leerlingen vaak uit angst om in een uitzonderingspositie te komen een andere keuze maken.
De cijfers liegen er niet om
Onderzoek bracht me bij schrikbarende cijfers. Het aantal vwo-leerlingen binnen het CM-profiel is sinds 2003 bijna gehalveerd. In 2019 koos nog geen 8% van alle vwo-leerlingen voor een CM-profiel. Als we daar de dubbelprofielers met CM en EM bij optellen komen we uit op iets meer dan 13%. Economie & Maatschappij is het meest populair, gevolgd door NG en NT. Een combinatie tussen Natuur & Gezondheid en Natuur & Techniek wordt gezien als het meest prestigieuze profiel, maar ‘helaas’ niet voor iedereen bereikbaar. Cultuur & Maatschappij wordt afgedankt als pretpakket, het afvoerputje, het profiel voor de luie vwo-leerling, die eigenlijk beter HAVO had kunnen doen.
Profielkeuze door overheid ingezet om arbeidsmarkt op te vullen
Hoe komt het toch dat er zo neergekeken wordt op het profiel Cultuur & Maatschappij? En waar zijn de leerlingen gebleven? Het is het Natuur & Techniekprofiel dat sinds 2003 een vlucht heeft genomen. Zo steeg het aantal leerlingen binnen NT van ruim 13.000 leerlingen in 2003, naar 32.600 in 2008. De laatste jaren schommelt dit aantal tussen de 24.500 en de 27.500 leerlingen. Echter kiest slechts iets meer dan de helft van deze leerlingen direct na het vwo voor een natuurtechnische studie. Het aantal leerlingen CM daalde in de voorgenoemde periode van bijna 17.000 naar slechts 9.800. Een dreigend tekort aan technici vormde in 2003 dé reden voor het Deltaplan bèta/techniek. Tussen 2004 en 2010 investeerde de overheid ruim 340 miljoen om techniek binnen het voortgezet onderwijs te stimuleren. Techniekonderwijs werd aantrekkelijk gemaakt door allerlei technische snufjes te importeren in de klaslokalen. Technasia plopten als paddenstoelen uit de grond. De eerste doelstelling om in 2010 15% meer uitstroom te genereren van leerlingen met een bèta-profiel werd ruimschoots gehaald. In 2013 deed de overheid hier nog een schepje bovenop en sloot samen met het bedrijfsleven een techniekpact. De maatschappij was op zoek naar bèta-studenten. Profielkeuzes, oorspronkelijk bedoeld om leerlingen te specialiseren in hun interessegebied, werden al snel ingezet om als op een lopende band bèta-leerlingen te produceren. Universiteiten konden hen vervolgens niet allemaal herbergen.
Baangarantie belangrijker dan passie en / of kwaliteiten
Beter 1 vogel in de hand dan 10 in de lucht
Wie zijn of haar studiekeuze laat afhangen van het directe geld kan misschien beter tandarts worden. Maar wees eerlijk, het is maar goed dat ik als extraverte, experimentele persoon, die leert door vallen en opstaan, en al knedend en knoeiend op zoek is naar vormgeving met een twist, geen tandarts ben geworden. Immers is de steriele omgeving van de tandartsenpraktijk geen omgeving voor mij en van bloed word ik, zacht uitgedrukt, ook niet gelukkig. Met andere woorden, hoewel een NT-profiel voor mij een toekomst in de tandheelkunde op papier open had gehouden, was dit voor mij als individu nooit een optie geweest.
Harde toelatingseisen voor beta-studies
Maar ook als we naar niet-economische redenen kijken hebben de bèta-studies een voorsprong. Het blijkt zeer moeilijk te zijn om harde toelatingseisen te mogen stellen aan je opleiding. In tegenstelling tot de meeste bètastudies worden in de geesteswetenschappen geen toelatingseisen gesteld. Geen wonder dat bètastudies prestigieuzer zijn! Wie op de middelbare school een natuurprofiel kiest, krijgt de cultuur- en maatschappijvakken daar als bonus bovenop. Elke vwo-leerling krijgt namelijk een extra moderne vreemde taal met daarnaast de voor iedereen verplichte vakken maatschappijleer en CKV. De boodschap die hiermee gepaard gaat is duidelijk: wie kiest voor een natuurprofiel leert meer dan wie kiest voor een maatschappijprofiel. Wanneer je als 15-jarige absoluut nog niet weet wat je later wil worden, wat overigens volkomen begrijpelijk is, dan kies je toch liever voor de veilige optie: het prestigieuze profiel dat alle opties openhoudt. Dat je wellicht gruwelt van die opties, dat is onbelangrijk. Dat je in de bovenbouw compleet vastloopt omdat je een profiel volgt dat niet bij je blijkt te passen, neem je maar voor lief aan. Even doorbijten, we worden vanzelf gelukkig.
Kunstonderwijs enorm waardevol voor persoonlijkheidsontwikkeling
Cultuur staat op veel scholen niet zo hoog op de agenda. Hoewel cultuureducatie in het primair onderwijs door de overheid wordt gestimuleerd, wordt creativiteit in het voortgezet onderwijs een stuk minder op prijs gesteld. En daarmee gaat een boel verloren. Ons onderwijs wordt in grote mate bepaald door gestandaardiseerde testen. Een ander antwoord geven dan wat er op het antwoordblad staat is niet de bedoeling. We leren onze leerlingen dat bepaalde antwoorden goed zijn en andere fout. Waarmee we indirect ook aanleren dat bepaalde keuzes beter zijn dan andere. Het vertrouwen in de eigen creativiteit vermindert naarmate er gestandaardiseerde beoordelingsschema’s op leerlingen worden toegepast. Divergente denkstrategieën worden in het kunst- en cultuuronderwijs daarentegen juist als zeer waardevol gezien. Evenals de persoonlijke inbreng van het individu. Kunst- en cultuuronderwijs heeft een specifiek vormende functie en is dan ook enorm waardevol voor de persoonlijkheidsontwikkeling van de leerling.
Cultuurstudies worden steeds belangrijker
Het is de kunst om te blijven geloven in kunst- en cultuur in een maatschappij waarin techniek en economie als de twee belangrijkste pijlers worden opgehemeld. Professionele perspectieven kunnen daarentegen snel veranderen. De banen van nu, waarop leerlingen hun verwachting van een baangarantie baseren, zijn door de robotisering in de toekomst misschien wel verdwenen. Studies die meer gericht zijn op het menselijk brein, de creativiteit en cultuur, worden mijns inziens in de toekomst alleen maar belangrijker. Denk aan studies met geesteswetenschappelijke componenten als technische innovatiewetenschappen met de majors Psychology & Technology en Sustainable Innovation. Bij Google hebben ze voor een goede wisselwerking tussen mensen en computers, naast mensen met puur technologische kennis en vaardigheden namelijk net zo goed mensen nodig die kunnen observeren, analyseren en anderen begrijpen. Maar ook taal- en cultuurstudenten worden vanwege hun begrip voor én competentie in communicatie met verschillende culturen enorm gewaardeerd in het bedrijfsleven. Zo heeft een alumnus Romaanse talen- en cultuur nu een topfunctie bij Tesla. En laten we vooral niet vergeten dat cultuur in de samenleving een bindende kracht vormt, het welzijn van de burgers bevordert en bovendien een eigen, onmisbare reflectie op de maatschappij levert.
Portret MadameRuiz, Fotografie IMMEhard
Bronvermelding:
Robinson, K. (2016), Buiten de lijntjes: herontdek je creativiteit. Houten – Antwerpen: Unieboek | Het spectrum bv
Deze blog werd voor het eerst gepubliceerd in oktober 2020 op de website van de Radboud Universiteit in het kader van mijn werk als Teacher in Residence voor het PUC of Society.
Interesse gewekt voor een inkttekening in opdracht?
Twijfel je nog? Lees dan ook eens de recensies voor MadameRuiz Inkt portret in opdracht en laat je overtuigen door de klanten die jou voor zijn gegaan.
Wil je een portret laten tekenen, maar wil je graag nog even de mogelijkheden op een rijtje? Klik dan rustig door op één van onderstaande links voor meer uitleg over de verschillende keuzes voor een persoonlijk portret en voor voorbeelden van gemaakte inkttekeningen .
Zwangerschapsportret
Geboorteportret
Prematuur portret
Kindportret
Familieportret
Liefdesportret
Huwelijksportret
Herinneringsportret
Handenportret
Hondenportret
Kattenportret
Vogelportret
